Direnç Renk Kodları Hesaplama

Elektronik dünyasında dirençlerin doğru şekilde tanımlanması önemli bir rol oynar. Bu noktada direnç renk kodları devreye girer. Direnç renk kodları, direnç değerini hızlı ve pratik bir şekilde hesaplamaya yarayan bir sistemdir. Elektrik devrelerinde kullanılan dirençler belirli bir akımı kontrol etmek ya da sınırlandırmak için özel olarak tasarlanmıştır. Fakat küçük bileşenlerin üzerindeki sayısal değerleri okumak her zaman mümkün olmayabilir. Bunun için renk kodlama sisteminden yardım alınır. Direnç ve renk kodları direnç değerini belirlemenin yanı sıra aynı zamanda tolerans ve sıcaklık katsayısı gibi önemli bilgileri de içerir. Direnç kodları nedir, çeşitleri nelerdir, direnç kodları hesaplama gibi konular ile ilgili detaylı bilgiyi içeriğin devamında bulabilirsiniz.

Direnç Renk Kodları Nelerdir?

Piyasada bulunan direnç kodları, genel olarak 4, 5 veya 6 bantlı olarak bilinir. Üzerinde 4 adet renkli şerit bulunan dirençler 4 bantlı, 5 adet renk bulunanlar ise 5 bantlı olarak isimlendirilir. Direnç değerinin bantlardaki renkler yardımıyla ifade edilmesine ise renk kodu adı verilir. Bir direncin sahip olduğu renk kodundan direnç değerini, tolerans yani sapma oranını ve sıcaklığa olan duyarlılığını hesaplayabilirsiniz. Aşağıdaki işlemleri uygulayarak siz de devrelerin direnç özelliklerini kolayca ortaya çıkarabilirsiniz.

Direnç Renk Kodlaması Nasıl Yapılır?

Direnç kodlaması, direnç renkleri kullanılarak yapılır. Her rengin karşılığında sayısal bir değer bulunur ve nu sayısal değerler kullanılarak hesaplama pratik şekilde yapılabilir. Direnç renk kodları hesaplama işlemi devrenin üzerinden bulunan bant sayısına göre farklılık gösterir. Hesaplamayı yapabilmek için ise renklerin karşılığı olan sayısal değerlere ihtiyaç vardır. Direnç renk kodları sayısal değerleri şu şekildedir:

• Siyah rengin değeri 0, tolerans değeri ise %20’dir.
• Kahverenginin değeri 1, tolerans değeri ise %1’dir.
• Kırmızı rengin değeri 2, tolerans değeri ise %2’dir.
• Turuncu rengin değeri 3, tolerans değeri ise %3’dür.
• Sarı rengin değeri 4, tolerans değeri ise %4’dür.
• Yeşil rengin değeri 5, tolerans değeri ise %5’dir.
• Mavi rengin değeri 6, tolerans değeri ise %6’dır.
• Mor rengin değeri 7, tolerans değeri ise %7’dir.
• Gri rengin değeri 8, tolerans değeri ise %8’dir.
• Beyaz rengin değeri 9, tolerans değeri ise %9’dur.
• Altın rengin değeri yoktur. Çarpan değeri 0,1 ve toleransı ise %5’dir.
• Gümüş rengin değeri yoktur. Çarpan değeri 0,01 ve toleransı ise %10’dur.

Devrelerin direnci yukarıdaki renklerin karşılığındaki değer ve çarpan verilerine göre hesaplanır. Çarpan sayısı, rengin karşısındaki değerin 10 üzeri olarak hesaplanmasıyla elde edilir. Örneğin; turuncu rengin çarpanı 10 üzeri 3 formülünden, 1000 olarak hesplanır. Tolerans değeri ise dirençlerin sapma payını verir. Şimdi dört ve beş bantlı direnç hesaplama işleminin tablodaki verilere göre nasıl hesaplandığına göz atalım.

Dört Renkli Direnç Hesaplama Nasıl Yapılır?

Direnç renk tablosu, 4 bantlı ve 5 bantlı devrelerin direncinin hesaplanmasında yardımcı olur. Yüzey montajlı dirençlerin değerlerini belirlemek için kullanılan kod sistemine smd direnç kodları denir. Bu kodlar genel olarak 3 ya da 4 haneden oluşur. Piyasada en çok kullanılan 4 bantlı dirençlerin üzerinde 4 adet direnç okuma renkleri bulunur. Bantlardan ilk üç tanesi direncin değerini, diğer 4. renk ise toleransını gösterir. Direnç değerini belirten renkler genel olarak birbirine daha yakın olarak bulunur.

Şimdi yukarıdaki tabloya göre direnç değerinin nasıl hesaplanacağını öğrenelim. Bunun için ilk iki bant renginin karşılığına denk gelen rakamlar yan yana yazılarak 2 basamaklı bir sayı elde edilir. Üçüncü renk ise direncin çarpan değerini belirtir. Çarpan, renge karşılık gelen rakamın 10’a üst değeri olarak yazılır. Ohm (Ω) cinsinden direncin değeri, ilk iki banttan elde edilen 2 basamaklı sayı ile üçüncü banttan elde edilen çarpanın birbiriyle çarpılması sonucu bulunur. Direnç değerinin genel formülü şu şekildedir:

Direnç Değeri = (2 basamaklı sayı) × (Çarpan değeri)

Örneğin, 4 bantlı bir devrenin bantları sarı, mor, kırmızı ve yeşil olsun. İlk renk olan sarıya karşılık gelen değer 4, ikinci renk morun değeri ise 7’dir. Buradan 47 rakamını elde ederiz. Üçüncü renk ise kırmızı olduğu için çarpanı 10 üzeri 2’den 100 olarak yazılır. Buradan devre direnci;

47 x 100: 4700 Ohm olarak hesaplanır.

4. bant ise bize devrenin tolerans yani sapma değerini yüzde olarak verir. Bunun için tablodaki tolerans değerine bakılır. Yukarıdaki örnekte 4. bant yeşil olduğu için sapma değeri bu rengin karşısındaki 5 değerinden %5 olarak bulunur.

4700’ün %5 değeri: 235 olarak çıkar. Bu durumda bu devrenin tolerans aralığı: 4.465 ile 4935 Ohm aralığındadır.

Beş Renkli Direnç Hesaplama Nasıl Yapılır?

Direnç renk hesaplama işlemi beş bantlı devrelerde de yukarıdakine benzer bir şekilde yapılır. 5 bantlı direnç hesaplamasnın 4 bantlı dirençlerden tek farkı; ilk iki renkten iki basamaklı sayı elde etmek yerine, ilk üç renkten üç basamaklı bir sayı bulmaktır. 5 bantlı devrelerde 4. renk çarpan, 5. renk ise tolerans değerini belirler.

Örnek olarak, devrenin ilk üç bandı sırasıyla kırmızı, siyah, siyah renklerinde olsun. Tablodan kırmızı 2 rakamına, siyah ise 0 rakamına denk geldiğinden 200 sayısı elde edilir. Devrenin 4. rengi ise kahverengi diyelim. O zaman çarpanı 10 üzeri 1’den 10 olarak hesaplanır. Buradan yola çıkarak;

Direnç Değeri: 200 x 10’dan 2000 Ω olarak hesaplanır.

Devrenin 5. bandı tolerans değerini belirtir. Bu bant diyelim ki gümüş renge sahip ise tolerans tablodan %10 olarak bulunur. 2000’nin %10’u 200 değerine denk geldiğinden devrenin tolerans aralığı 1800 ile 2200 ohm şeklinde olur.